Schilderijverlichting kiezen
Door Wim Bals
Geen zin om te lezen? Luister naar deze blogpost via de player hieronder:
Heb je pas een schilderij gekocht of heb je een ander kunstwerk dat je wil verlichten?
Het is alvast een goede keuze om je kunstwerk wat meer aandacht te geven met behulp van schilderijverlichting.
In deze blogpost zet je ik graag op weg met een aantal feiten en tips waarover ik mijn 'licht laat schijnen' (sorry, die kon ik niet laten liggen).
Op deze pagina:
1. Wat is schilderijverlichting?
2. Temperatuur van het licht.
3. Stralingshoek
4. Wat zijn de verschillende mogelijkheden?
5. Te veel licht op een kunstwerk.
6. Conclusie
Wat is schilderijverlichting?
Bij de term schilderijverlichting denk je aan de traditionele lampjes met een gebogen stang in brons die bevestigd zijn aan de achterkant van het schilderij of de lijst.
Schilderijverlichting in de kleur brons
Model: FERRADY - Schilderijverlichting - G9 - Brons
Traditionele schilderijverlichting
Nadeel van dit systeem is dat je overdag kijkt op het armatuur dat boven het schilderij aanwezig is en je elektriciteit moet voorzien. Met de komst van snoerloze exemplaren die werken op batterijen, kan je dit euvel inmiddels al opvangen.
Naast bronskleurige heb je ook moderne zilverkleurige armaturen, zo kan je dit goed aanpassen aan de kleur van de lijst rond het kunstwerk.
Traditionele schilderijverlichting
Een extra nadeel is dat je voornamelijk vlakbij de lichtbron, bovenaan, meer licht hebt en onderaan het schilderij minder licht hebt. Dit is vaak het geval bij grotere schilderijen.
Je hebt dit 'probleem' met formaten van schilderijen die groter zijn dan 70 x 70 cm.
Blijf je onder dit formaat is het verlies van lichtintensiteit onderaan het schilderij te verwaarlozen.
Dimbare schilderijverlichting
Een extra aandachtpunt is zeker of de schilderijverlichting dimbaar is.
Op sommige armaturen kan je de gewenste lichtintensiteit regelen met een draaiknop.
De sterkte van het ledlicht is te regelen met een dimmer bovenop het armatuur
Model: Highlight Schilderij verlichting LED groot
Plafondspots
Als je de mogelijk hebt kies je het best voor een belichting met een plafondspots. Dit geeft de meest discrete en functionele oplossing.
Hedendaagse schilderijverlichting door middel van spots
Ook komt de belichting op het kunstwerk als natuurlijk over.
Uiteindelijk is het schilderij ook ooit gemaakt met licht dat van bovenaf komt.
Plafondspots
Model: Philips Pongee - Opbouwspot - 2 Lichtpunten - zwart
Tafelspots
Als derde mogelijkheid is er nog de verlichting via een tafelspot. Hier komt de verlichting van onder het schilderij in tegenstelling tot plafond- en wandverlichting.
Je kan zelfs tafelspots combineren om een groter schilderij uit te lichten.
Deze optie kan je nemen als er geen mogelijkheid is om te belichten met plafondspots, omdat er net op die plaats aan het plafond bijvoorbeeld geen lichtpunt is.
tafelspot
Model: TRONIX Spotlight in a cube, led
Met deze ronde ledlamp, die verstelbaar is, kun je schilderijen, foto's of sculpturen perfect uitlichten en accentueren.
Van deze Tronix tafelspot is zowel een witte als een zwarte versie beschikbaar.
tafellamp van Philips
Model: Philips Hue Go Tafellamp - White and Color Ambiance
Met deze ronde ledlamp van Philips, die aanpasbaar is van kleur en intensiteit, kun je vooral grotere schilderijen of foto's van onderaf sfeervol belichten.
De stralingshoek is groter en is daarom geschikter voor grotere kunstwerken.
Temperatuur van het licht.
Naast de kracht van de lichtbron bestaat er ook nog zoiets als kleurtemperatuur. Daglicht situeert zich rond de 5000° K.
Galeries en musea worden geacht de kunstwerken zo goed mogelijk te tonen.
Kies altijd lampen met een hoge Ra-waarde of CRI (Color Rendering Index). Dit is een schaal die de waarde aangeeft van de accurate kleurweergave.
Een schilderij is in de meeste gevallen gemaakt bij daglicht. Een aangepaste verlichting met de juiste kleurtemperatuur is daarom een must.
Het is wel zo dat je een schilderij met daglicht zou verlichten (5000° K) je ‘s avond niet direct het gezelligste licht geeft. De regel is: hoe warmer de lichtkleur hoe meer ontspannen je er van wordt. Het is dus een kwestie om de juiste
balans te vinden tussen gezelligheid en de juiste kleurweergave.
Voor galeries en musea is dit ‘dilemma’ niet van toepassing. Zij worden geacht de kleuren van de kunstwerken zo goed mogelijk te tonen.
De kleurtemperatuur kan je normaal gezien terugvinden op de verpakking van de spot of via de technische fiche van de fabrikant.
Hier zie je een voorbeeld van zo'n fiche:
Technische fiche van een spot met vermelding van de kleurtemperatuur"
Wanneer je een schilderij of een ander kunstwerk met de verkeerde kleurtemperatuur belicht krijg je een vertekend beeld van de kleuren.
Kijk naar dit voorbeeld:
Voorbeelden met verschillende kleurtemperaturen
Voorbeeld 1
Hier is een lichtbron gebruikt met een te koele kleurtemperatuur. Alle warme tinten van het schilderij zijn verloren gegaan.
Dit probleem krijg je dikwijls met te koele LED-lampen.
Voorbeeld 2
Hier is een lichtbron gebruikt met een correcte kleurtemperatuur. Alle warme en koele tinten van het schilderij kan je waarnemen.
Voorbeeld 3
Hier is een lichtbron gebruikt met een te warme kleurtemperatuur. Alle koele tinten van het schilderij zijn verloren gegaan.
Dit probleem krijg je dikwijls met traditionele goeilampen, verouderde halogeenspots of overgecompenseerde LED-lampen.
Stralingshoek
Het licht dat uit een spot komt doet dat onder een bepaalde hoek en wordt de stralingshoek genoemd.
Op deze manier kun je kiezen om een detail van een schilderij uit te lichten of een klein werkje te belichten door een spot met de aangepaste stralingshoek te kiezen, bijvoorbeeld 6°.
Voorbeelden met verschillende stralingshoeken
Heb je een groter kunstwerk dan kies je een grotere stralingshoek, bijvoorbeeld +40°.
Wat zijn de verschillende mogelijkheden?
AR 111 Spot
AR 111 Spot
Krachtige en dimbare halogeen spot die te verkrijgen is in verschillende stralingshoeken naar gelang de grootte van het schilderij.
Met accentverlichting kan je een bijzondere sfeer creëren.
Deze halogeen lampen en armaturen zijn redelijk goedkoop en vlot te verkrijgen. Meestal worden er meerdere spots op een rail geplaatst.
Een nadeel is wel dat deze lampen flink wat energie verbruiken en dat ze warm worden.
Intussen zijn er al AR111 LED-lampen die dat compenseren.
Een AR111 spot is vrij fors van formaat en is daarom niet altijd geschikt voor elk interieur.
Model: Lucide TALA LED - Plafondspot - LED Dimb. - G53 (AR111) - 3x12W 2700K - Zwart
Wallwashers
Met deze lampen belicht je de hele wand waar de schilderijen ophangen.
Gespreide verlichting met wallwashers - heel de wand wordt 'gewassen' met licht.
Dit is een heel neutrale verlichting. Nadeel is dat je weinig sfeer en dramatiek kan toevoegen.
Een ‘theatrale’ verlichting kan je hier dus niet mee bereiken.
Eigenlijk is deze manier van verlichting eerder geschikt voor musea, galeries en grotere ruimtes.
LED-spot
Momenteel de modernste toepassing van schilderijverlichting. Zeer voordelig in energieverbruik.
Vroeger had je het nadeel dat deze lampen en design armaturen flink duur waren als je echt kwaliteit wou hebben zonder afbreuk te doen aan de kleuren van het kunstwerk.
Intussen zijn deze spots al flink wat toegankelijker geworden.
LED-spots van ERCO.
Je kan bij sommige modellen, naast de stralingshoek kiezen, ook nog werken met zogenaamde ‘framing’. Hier maak je een energiezuinige contourverlichting mee waarmee je enkel het schilderij uitlicht. Op deze manier kun je het licht echt ‘beeldhouwen’. Deze toepassing is eerder professioneel en blijft wel prijzig.
Het merk ERCO is in deze nichesector een van de specialisten.
Te veel licht op een kunstwerk.
Verkleuring van een kunstwerk is één van de nadelen wanneer je werkt met kunstlicht, bij natuurlijk licht trouwens ook.
Belicht je kunstwerk verstandig..
Zeker werken op papier of textiel zijn vatbaar voor verkleuring en kunnen best verlicht worden tot 50 lux. Dit is dus echt weinig.
Vooral oude documenten hebben last van lichtschade.
Let op, deze schade bouwt zich op zoals een geheugen zich dingen herinnert en is onomkeerbaar. Daarom is voorkomen beter dan (niet meer kunnen) genezen.
Etsen, oude manuscripten, foto’s, litho’s en dergelijke vragen dus hier wat extra zorg!
Een interessant artikel over verlichting in het museum kan je hier vinden: Musea weten niet hoe
slecht het licht is.
Conclusie
Een woonkamer is natuurlijk geen galerie en je komt vaak allerlei praktische problemen tegen zoals het gebrek aan elektrische leidingen.
Contacteer misschien eens een licht consulent die thuis is in deze sector. Hij of zij kan een oplossing voorstellen waar je nog niet aan denkt.
Veel van je keuze hangt af van de sfeer die je wil creëren en het budget dat je wil besteden aan een deftige schilderijverlichting. Denk eraan dat je deze aankoop over jaren moet zien.
Wat zeker een vaststaand feit is dat dimbare schilderijverlichting een upgrade aan je kunstwerken is en bij uitbreiding aan je interieur.
Lees verder
Met deze handleiding maak je professionele foto's van schilderijen
8 tips bij de aankoop van een schilderij
Welk formaat van schilderij kies ik?
Video van deze blogpost op Youtube
